مقدمه

در سراسر جهان تقریباً در هر ساعت یازده کودک و نوجوان به علت سوختگی جان خود را از دست می دهد به عبارتی سوختگی باعث مرگ ۹۵۰۰۰ کودک در سال می شود. به طور کلی کودکان در معرض افزایش خطر مرگ ناشی از سوختگی ها با میزان جهانی ۹/۳ مرگ به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعیت می باشند. در میان همه مردم دنیا، کودکان زیر یکسال بالاترین میزان مرگ ناشی از سوختگی ها را دارا می باشند. سوختگی با بخار یا مایعات داغ ۸۰ درصد از موارد سوختگی در خردسالان را به خود اختصاص می دهد و اغلب از تماس با اشیا یا مایعات داغ پس از واژگونی یک شی داغ از روی اجاق یا سکوی آشپزخانه توسط کودک ناشی می شود. متأسفانه در برخی خانه ها، سماور و منابع آب جوش در دسترس کودکان قرار دارد و کودکان زیادی با آنها می سوزند در حالی که با افزایش آگاهی خانواده و رعایت نکات حفاظتی از سوی آنها، میزان سوختگی کودکان با مایعات داغ در منازل تا درصد زیادی کاهش می یابد، پس بهترین راه جلوگیری از مرگ و میر ناشی از سوختگی، پیشگیری است.

تعریف سوختگی

سوختگی نوعی از آسیب به پوست یا بافت های دیگر بدن می باشد که توسط تروماهای حرارتی (برخورد اجسام یا مایعات و جامدات داغ بر روی بدن) ایجاد می گردد. این سوختگی زمانی اتفاق می افتد که بعضی یا همه سلول های پوست و سایر  بافت ها مورد آسیب قرار می گیرند.

علل سوختگی در کودکان

*مایعات داغ

*مواد جامد داغ

*شعله های آتش

*تشعشع

*جریان برق

*اصطکاک یا تماس با مواد شیمیایی

*نورخورشید

بنابراین سوختگی می تواند به علت تماس با دیگ ها و قابلمه های غذا، غذاهای داغ، روغن داغ، آب جوش، بخار آب، اسیدها و مواد خورنده قوی مثل اسید باتری ، لامپ ها و لوازم الکتریکی و امثال اینها اتفاق بیفتد.

سه علت رایج سوختگی در کودکان شامل موارد ذیل می باشد:

۱-آتش : همزمان با رشد و رسیدن به سنین بالاتر، کودک کمتر در معرض سوختگی با اشیا خانگی قرار می گیرد و بیشتر به وسایل کنجکاو کننده علاقه مند می شود. به خصوص پسران سنین ۸-۶ سال که اغلب درباه آتش کنجکاو هستند و این کنجکاوی منجر به تجربه کردن کبریت، فندک یا شومینه می شود و در نهایت احتمال سوختگی های جدی با آتش در آنها بیشتر می شود. در بعضی موارد خواهر و برادر کوچکتر هم زمانی که در حال تماشای تجربه یک خواهر یا برادر بزرگتر هستند مورد صدمه قرار می گیرند.

آشپزخانه به علت وجود گاز و آتش ناشی از پخت و پز خطرناک ترین مکان برای کودکان است و شایعترین علت مرگ و حوادث وخیم در کودکان سوختگی هایی است که در این مکان اتفاق می افتد. برخی از خانواده ها در منزلشان از آتش های کوچک و روباز برای پخت و پز، گرما و روشنایی استفاده می کنند (مانند گاز پیک نیکی برای پخت و پز) در کنار این وسایل به مراقبت های بیشتری جهت پیشگیری از سوختگی نیاز است. آتش های کوچک مانند کبریت، سیگار روشن و شمع در حال آب شدن می توانند در صورت عدم دقت و مراقبت به سرعت از کنترل خارج شده و مشکلات بزرگ و خطرناک را به وجود آورند.

۲-مایعات داغ : سوختگی ممکن است به وسیله مایعات داغ درون کتری یا سماور، قابلمه و فنجان اتفاق بیفتد. آب حمام و دستشویی اگر به اندازه ای داغ باشد که پوست را بسوزاند، ممکن است باعث سوختگی کودک شود. سوختگی با مایعات داغ شایعترین نوع در میان کودکان زیر ۶ سال می باشد. سوختگی های بارز با مایعات داغ موقعی اتفاق      می افتد که کودک ظرف محتوای مایعات داغ مثل فنجان قهوه را روی صورت، اندام فوقانی و تنه خود می ریزد.

۳-وسایل آتش بازی: وسائل آتش بازی در سراسر جهان در جشن ها و دیگر مراسم استفاده می شود وسائل آتش بازی زیبا اما بسیار خطرناک هستند، وسایل آتش بازی ممکن است منفجر و منجر به مرگ شوند و حتی جرقه های آن می تواند باعث آتش گرفتن لباس کودکان شود مواد محترقه در کنار وسایل گرمازا، در هوای گرم، در دست یا جیب افراد انفجار ایجاد می کنند.

ماهیت و شدت سوختگی ها در کودکان

صدمات سوختگی بر اساس قسمت هایی از بدن که گرفتار می شوند به صورت زیر می باشد:

۱-سوختگی های با مایعات داغ: تنه و اندام های انتهایی فوقانی

۲-سوختگی های ناشی از شعله: اندام انتهایی تحتانی

۳-سوختگی های تماسی: دست ها مانند سوختگی کف دست کودکان با وسایل گرم کننده ( بخاری، شومینه و … ) یا لوله های آب داغ. چون کودک دارای پوست نازکتر روی کف دستان بوده و رفلکس های او برای قطع تماس آهسته تر است، سوختگی های تماسی ممکن است در او عمیق بوده و در نتیجه نیاز به درمان دقیق و طولانی داشته باشد (اگر سوختگی شدید باشد پوست دست جمع می شود بنابراین کودک نمی تواند دستش را باز و بسته کند).

۴-سوختگی های الکتریکی: ممکن است عوارض قابل مشاهده در این نوع سوختگی ها کم باشد ولی صدمات داخلی شدید به وجود می آید، کودکان کوچک که سیم برق را مکیده یا گاز می زنند ممکن است دچار سوختگی دهان، لب و مجاری گوارشی گردند چنین سوختگی هایی ممکن است باعث بدشکلی های زیبایی و رشد ناقص دندان ها، فک تحتانی و فوقانی شوند.

۵-سوختگی های شیمیایی: محل درگیر بسته به اینکه ماده شیمیایی خورده شده باشد، پاشیده شده یا تنفس شده باشد متفاوت است. آسیب به ریه به عنوان نتیجه ای از صدمات تنفسی شایعترین علت مرگ بوده و به طور عمده غیر قابل پیشگیری می باشد.

 

نکات ضروری جهت پیشگیری از حوادث سوختگی در کودکان

*هنگام بغل کردن کودک و زمانی که در آغوش شما است از نوشیدن مایعات، چای داغ و کشیدن سیگار جداً پرهیز کنید.

*کودک نباید مدت طولانی در معرض آفتاب قرار گیرد.

*ظروف حاوی مایع داغ را روی میز دارای رومیزی نگذارید چون کودک شما ممکن است آن را به طرف پایین بکشد.

*کودک را در معرض مایعات داغ (ظروف غذای در حال پخت، دیگهای داغ و کتری آب جوش) و وسایل سوزاننده ( از قبیل سماور، بخاری، اجاق، کرسی، منقل، تنور، اتو و …) قرار ندهید.

*ابزار و وسایل برقی را دور از دسترس کودک قرار دهید.

*بر روی پریزهای برق درپوش پلاستیکی محافظ قرار دهید.

*قبل از حمام کردن کودک، درجه حرارت آب گرم را بر روی مچ دستتان آزمایش کنید تا مطمئن شوید آب داغ نیست.

*در زمان پخت غذا، ماهی تابه دسته دار را روی شعله های عقب اجاق گاز قرار دهید. کودک را از آنچه روی اجاق است همچون ماهی تابه داغ، کتری آب جوش، بخاری، رادیاتور، بخاری دیواری، اتو و وسایل گرمازا، اجاق گاز، آتش، کبریت، فندک، سیگار روشن، فر و چراغ های خوراک پزی دور نگهدارید.

*هرگز اجازه ندهید کودکتان زیر کرسی بازی کند به خصوص اگر وسیله حرارتی آن منقل ذغالی باشد. هرگز کودکان را به تنهایی زیر کرسی نخوابانید.

*به کودکان بیاموزید که نباید کلید برق را بدون دلیل خاموش و روشن کنند.

*از بازرسی وسایل برقی و پریزها به همراه کودکان بپرهیزید.

*در کشور ما هیچ کارخانه و شرکت استانداردی برای تهیه و تأیید ایمنی ترقه و فشفشه های موجود در بازار وجود ندارد بنابراین به فرزندانتان اجازه استفاده از این وسایل و مواد را ندهید و هیچ وقت اجازه ندهید فرزندتان به تهیه ترقه، فشفشه و مانند آنها اقدام کند.

نمونه های دلخراشی از مرگ کودک به علت عدم رعایت نکات ایمنی

زینب ۳۶ ماهه، در یکی از روزهای شهریورماه هنگام اذان مغرب ، زمانی که مادرش درحال خواندن نماز بوده وارد آشپزخانه شده و متوجه کتری که روی اجاق گاز است می شود، به سراغ آن رفته و با کشیدن دسته گاز، آب جوش داخل کتری را به روی خود می ریزد. پدر و مادر که در منزل حضور دارند سریع او را به مطب پزشک عمومی نزدیک محل سکونتشان می رسانند ولی به خاطر سوختگی شدید در ناحیه قفسه سینه، با ۱۱۵ تماس گرفته می شود ولی به علت دیر رسیدن نیروهای امدادی، والدینش پس از گذشت ۴۰ دقیقه با خودروی شخصی او را به بیمارستان منتقل می کنند ولی متأسفانه به علت شدت بالای جراحات ، ۲ ساعت بعد فوت می کند. شاید اگر والدین آموزش لازم را در این زمینه می دیدند زینب اکنون زنده بود!

حسین ۲۵ ماهه، کارگران در منزل آنها در حال انجام کارهای ساختمانی هستند مادر حسین مشغول تهیه ناهار برای آنها در حیاط منزل است. حسین در حال بازی متوجه دیگ پر از آبی می شود به سراغ آن رفته و حین نگاه کردن داخل آن، به درون دیگ آب جوش سقوط می کند. مادرش بلافاصله او را خارج کرده و پس از تماس با ۱۱۵، فرزندش را بعد از ۳۰ دقیقه به بیمارستان سوانح و سوختگی می رسانند و ۹ روز بعد از بروز حادثه به علت سوختگی شدید، در بیمارستان فوت می کند. حسین سال گذشته هم دچار حادثه سقوط شده بود و فقط دستش شکسته بود ولی متأسفانه امسال نتوانست جان سالم به در ببرد. آیا نباید والدین مراقبت بیشتری از کودک کنجکاوشان به عمل      می آورند؟!

احمد۲۶ ماهه، مادر احمد در حیاط منزل مشغول شستشوی لباس است و احمد هم کنار او در حال بازی است. به علت سوختن موتور دینام چاه منزل، صاحبخانه به طور غیر قانونی از تیر برق کوچه یک سیم به دینام وصل کرده است و قسمتی از سیم هم بدون پوشش می باشد، ناگهان احمد سیم لخت را با دست می گیرد و بلافاصله در مقابل چشمان مادرش به علت برق گرفتگی فوت می کند.

رکسانا ۵۹ ماهه، در ساعت ۱۰ صبح دوازدهم شهریورماه رکسانا وارد آشپزخانه شده و به طرف کابینتی که سماور روی آن قرار داشته، می رود. بر اثر تکان دادن کابینت، سماور به روی او بر می گردد؛ مادر بلافاصله او را به زیر آب سرد برده، سپس با خودروی شخصی او را به بیمارستان می رساند ولی متأسفانه به علت شدت جراحات وارد شده در ناحیه صورت، گردن و پاها پس از گذشت ۱۸ روز فوت می کند.

ستایش ۳۷ ماهه، به گفته پدر یک هفته قبل از حادثه، کولر آبی که روی کابینت فلزی که به عنوان جاکفشی استفاده  می شد دچار اتصالی شده و خودم آن را تعمیر کردم. در روز حادثه کولر روشن و زمین نیز خیس بوده، کودک برای برداشتن کفشش به جاکفشی نزدیک می شود که دچار برق گرفتگی شده و از آنجائی که صدای کولر زیاد بوده کسی متوجه سر و صدای کودک نشده است. چند دقیقه بعد از حادثه متوجه شدم که کودک روی زمین افتاده، در حد توان عملیات احیا را انجام دادم و با وسیله شخصی ستایش را به بیمارستان منتقل کردم ولی متأُسفانه کودکم برای همیشه ما را ترک کرد.

ملیکا ۲۴ ماهه، عصر روز عید سعید فطر با پدر و مادرش به پارک محل سکونتشان رفته بودند تا در جشن عید فطر شرکت کنند اما سرنوشت طوری رقم خورد تا محل بازی و شادی، قاتل ملیکا شود. علت حادثه عبور سهل انگارانه سیم برقی با ولتاژ بالا در سطح زمین محل بازی کودکان بود که بر اثر رطوبت چمن ها جریان قوی تری پیدا کرده و به محض قدم نهادن این طفل معصوم او را درخود پیچید و دچار برق گرفتگی شدید شد. والدین کودک را با آمبولانس به بیمارستان شهر بردند ولی به خاطر وخیم بودن حالش به بیمارستان مجهزی اعزام می شود ولی زمانی به بیمارستان مقصد می رسند که ملیکا به کما رفته و متأسفانه بعد از دو روز فوت می‌کند.